مایع ظرفشویی و اثرات آن بر سلامتی

مایع ظرفشویی و صابون مایع از شوینده هایی هستند که در همه نقاط ایران و کل دنیا مورد استفاده فراوانی دارد. بطوری که همه ما در هر روز بصورت میانگین ۵ بار از مایع ظرفشویی و صابون مایع برای پاک کردن ظروف و دست های خود استفاده می کنیم. از این رو شناسایی و بررسی نوع مواد استفاده شده و اثرات آن بر بهداشت و سلامت محیط زیست و انسان ها اهمیت فراوانی پیدا می نماید.

مایع ظرفشویی و ترکیبات آن

مواد تشکیل‌دهنده فرمولاسیون مایع ظرفشویی را می توان جزء پر استفاده ترین موادی دانست که در ساخت و تولید انواع مایعات ظرفشویی در کارخانه های شوینده استفاده می شود و کاربرد دارد.از محترین موادی که در ترکیب مایعات ظرفشویی استفاده می شود میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

1. نرم‌کننده‌ها و مرطوب‌کننده ها: مثل گلیسیرین و سایر روغن های نرم کننده
2. آنزیم ها و فعال‌کننده‌های سطحی: شامل گروه‌های آنیونیک مثل اسید سولفوریک و تگزاپون اسید
3. فیلر کننده ها یا همان پاک کننده ها : سولفاتها، نمک ها
4. خنثی‌کننده‌ها: سود سوزآور مثل گروه آلکنوآمینها
5. مواد جانبی: رنگ و اسانس و رایحه های متنوع و جذاب

اثرات زیست محیطی مایع ظرفشویی

در اکثر ترکیباتی که مایع ظرفشویی در ایران با آنها ساخته می شوند، فقط یک نوع ماده فعال که آلکیل بنزن و سولفوریک اسید است، در سطح آن وجود دارد و از آن استفاده میشود.
علت اصلی و الزامی کاربرد آلکیل بنزین خطی این است که در اواخر دهۀ ۱۹۵۰ میلادی و اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی به دلیل افزایش کف‌های پایدار روی رودخانه‌ها و دریاچه‌های اروپا توجه علاقه‌مندان به محیط‌زیست را به خود جلب نمود.
آزمایش‌ها و تحقیقات اثبات کرده است که این کف‌ها بازمانده دودیسل بنزن موجود در مواد شوینده است که در جریان فاضلاب‌ها تجزیه نگردیده و به همان شکل به رودخانه‌ها و دریاچه‌ها و آب‌های زیرزمینی انتقال داده‌شده و آن‌ها را آلوده کرده است.

محققان در تحقیقات بیشتر به این نتیجه رسیدند که علت تجزیه نشدن دودیسل بنزن، شاخه‌ای بودن عامل آلکیل آن است که در برابر حمله باکتری‌ها مقاومت می‌کند.
نتایج تحقیقات و آزمایشات اثبات کرده است که مولکول‌های زنجیره‌ای خطی به‌سادگی توسط باکتری‌های موجود در فاضلاب‌ها تجزیه‌شده و به گاز دی اکسید کربن و آب تبدیل می‌گردد. در پی این تحقیقات و آزمایشات با مطرح‌شدن مسئله آلودگی آب‌ها استفاده از مواد اولیه تجزیه‌پذیر دیگری همچون الکل‌های خطی سنگین نیز رواج پیداکرده .

 مواد اولیه مایع ظرفشویی بدون آسیب به محیط زیست

در پی آسیب های وارد شده به محیط زیست و جهت جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست باید اجرای طرح تولید الکیل بنزن خطی به عنوان ماده اولیه مواد شوینده، موردتوجه قرار گیرد.

درگذشته‌ها ماده آلکیل بنزن خطی وارداتی بود. اصلی‌ترین عامل میزان مصرف مواد شوینده در جامعه را می‌توان رشد جمعیت و ارتقای سطح رفاه و بهداشت دانست.

ماده اولیه مایع ظرفشویی و آمارهای آن

بیشترین مصرف سرانه مایع ظرفشویی در یک سال، پودرها و مایعات شوینده دیگر در ایران در سال ۱۳۶۲ حدود ۲۸/۵ کیلوگرم برای هر نفر در سال بوده و با توجه به این‌که تمام کارخانه‌ها سولفوناسیون موجود در کشور بر مبنای استفاده از آلکیل بنزن به عنوان مواد اولیه طراحی‌شده است، کمبود و نیاز کشور به الکیل بنزن خطی تماماً به صورت الکیل بنزن خطی از خارج تأمین می‌گردید.که بعد از آن تولید و خود کفایی در تولید این محصول بروز پیدا نمود.
آمار مصرف آلکیل بنزن خطی بر اساس مقدار مصرف مایع ظرفشویی، پودرها و مایعات شوینده دیگر طی سالهای ۱۳۵۶ تا ۱۳۶۵ و پیش‌بینی مصرف آن‌ها تا سال ۱۳۷۵ به ۱۰۰ هزار تن می‌رسد که هم‌اکنون با راه‌اندازی واحد L.A.B بانک صنعت و معدن در اصفهان و سولفونه کردن آن در ۸ واحد فعلی سولفوناسیون شاهد خودکفایی در تولید این گروه پرمصرف آنیونی هستیم.

در عمل جهت خنثی کردن سولفوریک اسید از آلکانول آمین‌ها و سود بهره برده می‌شود و آلکانول آمینهای مصرفی با توجه به روند بازار و سیاست‌های اتخاذشده در حدود (مونو، دی و تری اتانول آمین) تغییر می‌کند.
در برخی از محصولات تنها از یک گروه ماده فعال غیر یونی که معمولاً آلکانول آمید می‌باشد استفاده می‌گردد. از این گروه به‌طور عمده اسید چرب کوکونات دی اتانول آمید به عنوان عامل حالت‌دهنده و تثبیت‌کننده کف مورد مصرف قرار می‌گیرد. فرمولاسیون مایع ظرفشویی به صورتی طراحی گردیده است که با تولید کف باعث از بین رفتن چربی و باقیمانده اضافات مواد غذایی می‌گردد.